Η λογική στο συναίσθημα – Μέρος ΙΙΙ (τελευταίο)

Τείνουμε να ονομάζουμε συναισθηματική τη συμπεριφορά μας, όταν παρατηρούμε ορισμένες εκφράσεις προσώπου και φωνής, όπως το χαμόγελο ή το μουγκρητό, και όταν βλέπουμε ορισμένες αλλαγές στη φυσιολογία, όπως το να ανατριχιάζει ή το να ιδρώνει κανείς. «Η καρδιά έχει τους λόγους της για τους οποίους η λογική τίποτε δεν γνωρίζει» είχε γράψει ο Blaise Pascal. Όταν μιλάμε για την λογική και το συναίσθημα αναφερόμαστε σε δύο διαφορετικές ικανότητες. Η μια από αυτές είναι ψύχραιμη, ήρεμη και συγκρατημένη και οδηγείται στα συμπεράσματά της αργά, διαμέσου σαφών ορθολογικών κανόνων.

Η άλλη είναι θερμή και πολύχρωμη και φθάνει βιαστικά σε συμπεράσματα, ακολουθώντας τη διαίσθηση. Το γεγονός όμως ότι η καρδιά ενεργεί ανεξάρτητα από τη λογική δεν σημαίνει ότι στερείτε λόγων. Απεναντίας οτιδήποτε κάνουν τα συναισθήματά μας, από το να μας ωθούν να απομακρυνόμαστε από τους κινδύνους και να πλησιάζουμε ερωτικά γοητευτικούς ανθρώπους, μέχρι το να μας βοηθούν να συγκεντρωνόμαστε και να επηρεάζουν την κρίση μας, όλα έχουν λόγους που γίνονται.

Δεν υπάρχουν μόνο πάθη μέσα στη λογική αλλά και λόγοι μέσα στο πάθος.

Και για να μη σας βάλω δύσκολα βρείτε μου την…
Απορία της Παρασκευής:
Τι σημαίνει κάθομαι όρθιος;

Το συναίσθημα με μια εξήγηση… λογική! – Μέρος ΙΙ

Σύμφωνα με μια θεωρία που υποστήριξαν αρκετοί παλαιότερα, τα συναισθήματα είναι μαθημένες συμπεριφορές που μεταδίδονται πολιτισμικά, περίπου όπως και οι γλώσσες. Όπως πρέπει να ακούσεις πρώτα τα αγγλικά για να τα μιλήσεις, έτσι πρέπει να δεις πρώτα άλλους να είναι χαρούμενοι για να νοιώσεις χαρά. Όλο αυτό ονομάστηκε πολιτιστική θεωρία του συναισθήματος.

Σήμερα είναι ευρέως αποδεκτό ότι κάποια συναισθήματα δεν μαθαίνονται. Είναι παγκόσμια και εγγενή. Αυτά τα συναισθήματα τα ονομάζουμε «βασικά» δεν απουσιάζουν από καμία κουλτούρα, εμφανίζονται ξαφνικά και διαρκούν μερικά δευτερόλεπτα κάθε φορά.

Χαρά-Ευτυχία, Απελπισία-Θλίψη, Θυμός, Φόβος, Έκπληξη, Απέχθεια.

Υπάρχει όμως ένα συναίσθημα που έχει προκαλέσει διχογνωμία. Και αυτό είναι ο Ρομαντικός Έρωτας. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι είναι ένα παγκόσμιο συναίσθημα, εγγεγραμμένο στον εγκέφαλο, όπως ακριβώς ο φόβος και ο θυμός. Κάποιοι άλλοι διαφωνούν υποστηρίζοντας ότι ο ρομαντικός έρωτας ανήκει στα πολιτισμικώς μοναδικά συναισθήματα και όχι στα βασικά. Έχει να κάνει δηλαδή με τον καθένα χωριστά για το αν θα «επιτρέψει» να το νοιώσει ή αν είναι ικανός για κάτι τέτοιο… Ο Λα Ροσφουκώ έκανε την περίφημη δήλωση ότι «ορισμένοι άνθρωποι δεν θα είχαν ερωτευθεί, εάν δεν είχαν ακούσει ποτέ για τον έρωτα»

Πόσο τραγικό είναι αλήθεια αν συμβαίνει κάτι τέτοιο!

Ο ρομαντικός έρωτας μπορεί να μην είναι ένα πολιτισμικώς μοναδικό συναίσθημα μα δεν ανήκει ούτε στα βασικά. Έτσι γεννήθηκε η ανάγκη να υπάρχει και μια τρίτη κατηγορία συναισθημάτων. Ο φιλόσοφος Πολ Γκρίφιθς λοιπόν υποστήριξε ότι υπάρχουν και τα ανώτερα γνωστικά συναισθήματα.

Έρωτας, Ενοχή, Ντροπή, Αμηχανία, Υπερηφάνεια, Φθόνος, Ζήλια.

Τα ανώτερα γνωστικά συναισθήματα διαφέρουν από τα βασικά ως προς το πόσο έμφυτα είναι, δεν είναι τόσο αυτόματα και τόσο γρήγορα στο να εκδηλωθούν, ούτε συσχετίζονται παγκοσμίως με μια και μόνο έκφραση του προσώπου, όπως τα βασικά. Ο έρωτας είναι η σχετική περίπτωση εδώ.

Πόσο βοηθούν τα βασικά συναισθήματα στην ανάπτυξη και θωράκιση του ανθρώπου για να ανταπεξέλθει στη ζωή του και πόσο τα ανώτερα γνωστικά;

Πόσο αφήνουμε να αναπτυχθούν τα συναισθήματα που μας κάνουν να νοιώθουμε ευδαιμονία;

Επηρεάζουν τα συναισθήματα τις γνωστικές μας ικανότητες;

«τα συναισθήματα είναι όροι που μας κάνουν να αλλάζουμε ή να τροποποιούμε τις κρίσεις μας»
Αριστοτέλης

Έχουμε συνδυάσει το συναίσθημα με αδυναμία. Στην κοινωνία που ζούμε υπάρχει η τάση να θεωρούμε τα συναισθήματα ως εμπόδια για τη λογική. Αντίθετα η θετική θεώρηση του συναισθήματος είναι η ιδέα ότι τα συναισθήματα είναι ζωτικά για τη νοήμονα δράση. Σύμφωνα με αυτό αν ένα πλάσμα δεν είχε συναισθήματα, θα ήταν για την ακρίβεια λιγότερο ευφυές και όχι περισσότερο. Μέχρι πρόσφατα, η ιδέα αυτή δεν ήταν δημοφιλής στους κύκλους των φιλοσόφων και των ψυχολόγων, αλλά εκτιμήσεις που έχουν προέλθει από τις νευροεπιστήμες μοιάζουν να υποστηρίζουν τη θεώρηση αυτή.

Μήπως τελικά μένοντας σε απόσταση από τον συναισθηματικό εαυτό μας, οι συμπεριφορές έμοιασαν με εκείνες των ρομπότ και γίναμε λιγότερο… λογικοί;

Πληροφορίες άντλησα από τον Dylan Evans στη θεωρία του περί συναισθημάτων

Το συναίσθημα του χτες και του σήμερα – Μέρος Ι

Η λέξη «συναίσθημα» (sentiment) περνάει μια δύσκολη εποχή. Σήμερα πολύ σπάνια χρησιμοποιείται ενώ η συγγενική της λέξη «συναισθηματικός» προκαλεί αρνητικούς συσχετισμούς. Την περίοδο του Διαφωτισμού ο όρος sentiment σήμαινε περίπου ό,τι και ο σημερινός όρος emotion (συναίσθημα, συγκίνηση).

Οι φιλόσοφοι του Διαφωτισμού γοητεύονταν από τις συγκινήσεις. Υπήρχαν στοχαστές οι οποίοι πίστευαν ότι οι συγκινήσεις ήταν ζωτικές για την ατομική και κοινωνική ύπαρξη.

Θεωρούσαν ότι το συναίσθημα και η σκέψη δεν είναι αδυσώπητοι εχθροί μεταξύ τους. Ήταν λογικό για εκείνους το να είναι κανείς συναισθηματικός και καμία επιστήμη της νόησης δεν θα μπορούσε να είναι πλήρης χωρίς να απευθύνεται επίσης και στην καρδιά.

Ήταν όμως οι Ρομαντικοί που απέρριψαν την άποψη αυτή. Ήθελαν τα συναισθήματα να βρίσκονται σε πλήρη σύγκρουση με τη λογική. Ο Ρουσσώ υποστήριξε ότι η λογική απομάκρυνε τον άνθρωπο από την «φυσική κατάσταση» και τον οδήγησε στη παρακμή. Η επιστροφή στην αθωότητα σήμαινε να ακούει κανείς τα συναισθήματά του αντί να συμβουλεύεται τη λογική.

Είναι τα συναισθήματα σύμμαχος της λογικής ή εχθρός της; Έχει αξία η επιστημονική μελέτη του συναισθήματος;

Το επιστημονικό ενδιαφέρον για το συναίσθημα αναγεννήθηκε τη δεκαετία του’90. Καταλαβαίνουμε πλέον ότι υπάρχει ποικιλία συναισθηματικών εμπειριών σε διαφορετικές κουλτούρες. Μα οι ομοιότητες είναι περισσότερες από τις διαφορές από πολιτισμό σε πολιτισμό. Τα συναισθήματα συνθέτουν ένα είδος «Παγκόσμιας Γλώσσας» που ενώνει όλη την ανθρωπότητα σε μια οικογένεια! Διαφορετικά γιατί να θέλουμε να υπάρχει συναίσθημα στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης; Θέλουμε τα ρομπότ να μοιάζουν σε εμάς σε όλους τους τομείς και ίσως περισσότερο και στον συναισθηματικό τομέα. Ποιες όμως θα μπορούσαν να είναι οι συνέπειες μιας τέτοιας τεχνολογίας;

Τελικά τα μυστικά του συναισθήματος αποκαλύπτονται από την ποίηση ή από την επιστήμη;

Ξεκινώ με το συγκεκριμένο post μια θεματική εβδομάδα. Μια φορά το μήνα θα υπάρχει ένα θέμα που θα αφιερώνω τα τρία posts που κάνω κάθε εβδομάδα.

Ελπίζω να έχουν ενδιαφέρον